به نام خداوند بخشنده مهربان


ترجمه: سیروس مرادی

 اصول تبلیغات و فعالیت های رسانه ای از دیدگاه دکتر جوزف گوبلز، وزیر تبلیغات آلمان در طول جنگ جهانی دوم

ژنرال کالین پاول، رئیس ستاد مشترک ارتش « آمریکا » در سال 1991م. و مقارن با جنگ اول « خلیج فارس » گفته است که پیروزی در هر جنگی بدون حمایت رسانه ها، امری مشکل و شاید غیرممکن است. با وجود آنکه ظاهراً اصولی را که رسانه های غربی در حال حاضر از آنها پیروی می کنند، ارتباطی به خطوط راهنمایی که گوبلز در هفتاد سال پیش برای کار دستگاه های تبلیغاتی « آلمان » وضع کرده بودند، ندارند، ولی در باطن، در همان چارچوب کار می کنند. اهمیت دادن به مؤلفه های روانی و کارهای رسانه ای، مهم ترین وسیله ی کسب پیروزی است. موردی که هم اکنون غرب با توسل به گستردگی عظیم دستگاه های تبلیغاتی خود، به آن عمل می کند. به همین دلیلی که گفته شد، شناخت خطوط فکری گوبلز برای درک کارکرد رسانه های فعلی دنیای غرب لازم به نظر می رسد.

تصویری از گوبلز

دکتر جوزف گوبلز، وزیر تبلیغات حکومت نازی، سهم زیادی در قدرت گرفتن هیتلر داشت. وی از اولین کسانی بود که در سال های گمنامی هیتلر به او پیوست و تا آخرین لحظات زندگی به آرمان های او وفادار ماند.
گوبلز، خیلی زود متوجه اهمیت و قدرت رسانه ها در کارزارهای سیاسی و جنگی گردید. جنگ جهانی دوم، اولین جنگی بود که رسانه های جمعی الکترونیکی؛ یعنی رادیو نقش مهمی را در شروع و ادامه ی آن بازی کردند. شعار گوبلز در مبارزات سیاسی این بود:
ذهن و قلب مردم را در اختیار بگیر، روح آنها به دنبال تو خواهد آمد.
جوزف گوبلز در 29 اکتبر سال 1897م. به دنیا آمد. در طول جنگ جهانی اول به دلیل کوتاه بودن قدّش در ارتش پذیرفته نشد. دکترای خود را در رشته ی ادبیات و فلسفه در سال 1921م. از دانشگاه معتبر « های وی » دریافت کرد. او اولین تماس خود را با حزب نازی در سال 1923م. برقرار و در سال 1924م. به عضویت رسمی حزب نازی درآمد. از آن موقع تا به قدرت رسیدن حزب نازی در سال 1933م. جزو رهبران مهم و طراز اول حزب بود. از سال 1933م. با عنوان وزیر تبلیغات و تنویر افکار به عضویت کابینه ی هیتلر درآمد. او طرفدار اصلی جنگ بود و با شروع نبردهای اصلی، نفوذ او باز هم بیشتر گردید. از سال 1943م. با شروع شکست های « آلمان »، وی در تبلیغات خود از مردم خواست به جنگ تمام عیار روی بیاورند و تا آخرین لحظات زندگی، برای پیروزی بجنگند. در روز 30 آوریل سال 1945م. هیتلر ضمن تعیین گوبلز به عنوان صدراعظم آلمان، خودکشی کرد. گوبلز تنها یک روز صدراعظم رایش سوم بود. سرانجام در روز اول ماه می سال 1945م. او به همسرش ماگداگوبلز اجازه داد تا هر شش فرزندشان را مسموم کند و سپس هر دو خودکشی کردند. به دلیل تأثیرات عظیمی که تفکرات گوبلز بر کارگزاران رسانه ای در سال های بعد از جنگ جهانی دوم داشت، بررسی اصول عقاید وی برای درک درست کارکرد رسانه های غربی، لازم به نظر می رسد.

اصول تبلیغات گوبلز

1. فعالان رسانه ای باید همگی باهوش بوده و به همه ی منابعی که روشنفکران جامعه به آنها اظهار علاقه می کنند، تسلط داشته باشند. فعالان رسانه ای باید شناخت درستی از افکار عمومی و اتفاقاتی که مردم به آنها حساسیت نشان می دهند، داشته باشند.
2. سیاست های کلان تبلیغاتی و رسانه ای در یک کشور باید از سوی یک منبع به شرح زیر برنامه ریزی و اداره شود:
الف: همه ی راهنمایی و خط دهی ها باید توسط یک نهاد برنامه ریزی و هدایت یابد؛
ب: باید مدیران رسانه ای کشور، مرتباً توجیه شده و روحیه ی آنها در بهترین وضعیت حفظ شود؛
ج: هر نهادی در کشور که فعالیت هایش به نحوی جنبه ی تبلیغی دارد، باید تابع سیاست های واحد تبلیغاتی کشور باشد.
3. در برنامه ریزی تمام فعالیت های کشوری، باید جنبه های تبلیغاتی کار در نظر گرفته شود؛
4. تبلیغاتی موفق است که بتواند سیاست ها و اعمال دشمن را با توجه به موارد زیر متأثر سازد:
الف: همه ی اطلاعاتی که ممکن است مورد استفاده ی دشمن قرار گیرد، باید در طرح ریزی نهایی تبلیغات با دقت حذف شوند؛
ب: هدف عمده ی تبلیغات باید واداشتن دشمن به نتیجه گیری مطلوبی باشد که مورد علاقه ی ماست؛
ج: باید با افشای برخی اطلاعات کسب شده در خصوص دشمن از سوی رسانه های خودی، به آنها بفهمانیم که اطلاعات ارائه شده از سوی ما موثّق است تا آنها مجبور شوند رسانه های ما را جدّی تر گرفته و به محتوای آن توجه ویژه ای بکنند.
د: اگر اطلاعاتی در خصوص عملیات دشمن کسب کرده ایم، باید مراقبت کامل کنیم که از اطلاعات ما دشمن کوچک ترین بویی نبرد، ضمن اینکه خود را برای بهره برداری کامل از نتایج عملیات آماده می نماییم.
5. همه ی اطلاعات غیرمحرمانه و سوخته از نظر اطلاعاتی، باید در اختیار طراحان تبلیغاتی قرار گیرند تا از آنها خوراک مناسبی برای رسانه های خودی درست کنند؛
6. با شناخت دقیق مخاطبان باید قبل از شروع تبلیغات، علایق آنها شناسایی شده و اطلاعات به نحوی ارائه شوند تا مورد توجه و علاقه ی شنوندگان قرار گیرند؛
7. وظیفه ی دستگاه های رسانه ای، پخش گزارش هایی بر مبنای صحت و سقم آنها نیست. تأثیرات نهایی هرگونه تبلیغاتی نشان دهنده و معیار قضاوت برای پخش آن گزارش یا خبر است. به عبارتی اگر خبر و گزارش دروغی نیز باعث افزایش روحیه ی مردم شود، پخش آن ایرادی ندارد؛
8. فعالیت های تبلیغاتی دشمن باید به دقت بررسی شود. این بررسی در سه بخش اصلی انجام می گیرد: محتوای تبلیغات، هدف و نهایتاً میزان تأثیراتی که بر مردم ما می گذارد. بر مبنای نتایج چنین بررسی هایی است که باید برخی از فعالیت های تبلیغاتی دشمن، نادیده گرفته شده و برای بقیه، بسته به قدرت و میزان تأثیرگذاری آنها، ضدّ تبلیغات مناسبی طرّاحی و اجرا گردد؛
9. محتوای اخباری که از رسانه های خودی پخش می شوند، باید از نظر اعتبار، میزان وجود اطلاعات طبقه بندی شده و نهایتاً اهدافی که از پخش چنین محتوایی مورد نظر است، باید به دقت بررسی گردند. گزارش های ارسالی باید ترکیب مناسبی از عناصر بالا باشند تا دشمن به آنها اعتنا کند؛
10. استفاده از محتوای برنامه هایی که دشمن بر روی آنتن فرستاده، وسیله ی مناسبی برای طراحی و اجرای برنامه هایی تبلیغاتی برای بی اعتبار کردن دشمن است. با انتخاب گزینشی از برنامه های تبلیغاتی دشمن می توان از آنها در تحقق اهداف تبلیغاتی خودی استفاده کرد؛
11. نکته مهم در فنّ تبلیغات سیاسی بر ضدّ دشمن و شکستن روحیه ی آنها، استفاده ی مناسب از اخبار راست و دروغ است. امتزاج مناسب این دو باعث خواهد شد تا با مرجع قرار دادن اخبار درست که وقوع آنها بر همگان مسلم شده، مقداری اخبار دروغ را به دشمن قبولاند و برنامه های جنگی آنها را متوقف یا دچار بحران و سردرگمی نمود؛
12. نقل قول از سیاست مدارانی که صاحب شخصیت و پرستیژ هستند، می تواند موفقیت کارزارهای تبلیغاتی را تسهیل کند؛
13. تبلیغات سیاسی باید به دقت زمان بندی شود:
الف: اخبار رسانه های خودی در خصوص موضوع معینی باید قبل از گزارش های رقبا، به نظر مخاطبان هدف برسد؛
ب: فعالیت های تبلیغاتی باید در زمان کاملاً معین و مناسبی آغاز گردد؛
د: اخبار و گزارش ها هر چقدر هم که مهم باشند، باید فقط به تعداد دفعاتی که برای آن خبر مناسب است، تکرار گردد. تکرار نامناسب اخبار، نه تنها تأثیرگذاری آن را کم؛ بلکه به نوعی ضدّ تبلیغ تبدیل می گردد؛
14. در امر تبلیغات باید برای حوادث و شخصیت های خودی و دشمن از القاب و اسامی مستعار مناسبی استفاده نمود؛ نظیر: نامیدن خلبانان خودی؛ عقابان تیز پرواز و خلبان دشمن و خفّاشان شب کور. از سیاست مداران و رهبران دشمن را نیز باید با القاب مناسبی که هیمنه و اهمیت آنها را در نظر سربازان خودی بشکند، یاد کرد.
الف: این گونه نام گذاری ها باید مستمر و مسبوق به سابقه باشد. استفاده از اسامی تاریخی که یادآور پیروزی های بزرگ گذشته باشد، کمک مهمی در این راستا است؛
ب: استفاده از پس زمینه های تاریخی و فلسفی نباید آن قدر پیچیده و بغرنج باشند که مردم عادی از درک آنها درمانده شوند؛
د: تبلیغات باید در زمان های معینی با استفاده از قالب های مشخصی تکرار شوند. یادآوری پیروزی های گذشته در سالگرد آنها، موقعیت مناسبی را برای ارتقای روحیه ی جنگجویان فراهم می کند؛
هـ: تأثیرات همه ی فعالیت های تبلیغاتی باید به صورتی پیوسته ارزیابی شوند. شاخص های موفقیت در کارزارهای تبلیغاتی باید تعریف و علل ناکامی ها معین و در رفع آنها کوشش گردد؛
15. در تبلیغات خانگی باید تمام کوشش های دشمن برای ایجاد امیدهای کاذب در مردم نقش بر آب گردد.
پیروزی و موفقیت، موضوعی است که ما باید در مورد نحوه ی حصول به آن تصمیم بگیریم، نه اینکه دشمن، معیارهای موفقیت های ما را تعیین کند؛
16. تبلیغات داخلی باید مقدار معین و قابل هضمی از نگرانی شکست را در بین مردم ایجاد کند:
الف: مردم باید بدانند که در صورت شکست چه مصائبی را باید تحمل کنند؛
ب: رسانه ها باید نگرانی های جنبی مبارزه را در چشم مردم کم ارزش نشان دهند. ترس از کمبود موادّ غذایی و سایر خدمات اجتماعی باید به حدّاقل برسد.
17. تبلیغات داخلی باید همه ی تأثیرات ناامیدی را به حداقل برساند:
الف: رسانه ها باید بدانند که سرخوردگی و ناامیدی، امری اجتناب ناپذیر در هر مبارزه ی طولانی است. همه ی برنامه ریزی ها باید بر اساس وجود چنین فضایی و مبارزه با عواقب آن صورت پذیرد؛
18. خوی وحشی و تجاوزکارانه ی دشمن به عنوان خصلتی غیرقابل برگشت و اصلاح ناپذیر باید تبلیغ گردد؛
19. نباید برای کارهای تبلیغی، نتایج سریعی را انتظار داشت. جزئیات کارزارهای تبلیغاتی باید متناسب با تحولاتی که روی می دهند، تنظیم و تعدیل شوند.

کلمات قصار گوبلز

دروغ هایی که از رسانه ها پخش می شوند، باید تا حدّ امکان بزرگ باشند. در این صورت مردم قسمتی از آن را باور خواهند کرد.
• جوهره ی اصلی تبلیغات این است که مردم چنان صمیمانه و از روی علاقه به موضوع جذب بشوند که تسلیم آن شده و اساساً در فکر ترکش نباشند.

منابع تحقیق: 
http: //www. historylearningsite. co. uk/joseph_goebbels. htm
http: //www. spartacus. schoolnet. co. uk/GERgoebbels. htm
http: //www. dishiran. org/forum http: //old. tebyan
http: //jahed. malakut. org/archives/2005/05/post_3. html
net/Teb. aspx?nld=2853

منبع مقاله : 
شفیعی سروستانی، اسماعیل، (1389)، جاهلیت مدرن در رویارویی با امام زمان (علیه السّلام)، تهران: نشر موعود عصر (عج الله تعالی فرجه الشریف)، چاپ سوم
کپی شده از سایت راسخون